Η γέννηση του χρηματιστηρίου: Ίντριγκες και πάθη στο Άμστερνταμ του 17ου αιώνα

Lodewijk Petram
Μετάφραση Μαργαρίτα Μπονάτσου

17ος αιώνας: η Ολλανδία διανύει τον Χρυσό Αιώνα της, το Άμστερνταμ σφύζει από οικονομική και εμπορική δραστηριότητα και η θρυλική Εταιρεία των Ανατολικών Ινδιών (VOC) συγκεντρώνει το αρχικό της κεφάλαιο, για πρώτη φορά στην Ιστορία, με δημόσια εγγραφή. Κι όταν τα πλοία της κατακτούν τους θαλάσσιους δρόμους των μπαχαρικών, οι μετοχές της γίνονται ανάρπαστες. Ένα νέο είδος εμπορίου είχε κάνει την εμφάνισή του.

Αντλώντας από αρχεία και ντοκουμέντα της εποχής και ακολουθώντας τα ίχνη επενδυτών, κερδοσκόπων και απατεώνων, ο Λόντεβεϊκ Πέτραμ περιγράφει τη λειτουργία του πρώτου χρηματιστηρίου στον κόσμο. Η αφήγηση, καίρια και γλαφυρή, καταγράφει πραγματικές ιστορίες απληστίας, πάθους, τζόγου και χειραγώγησης, και αναδεικνύει πόσα χαρακτηριστικά της σημερινής χρηματιστηριακής αγοράς υπήρχαν ήδη από τότε.

Σε αντίθεση με τους περισσότερους που γράφουν για τις διάφορες πτυχές της ιστορίας του καπιταλιστικού συστήματος, ο Πέτραμ δεν είναι πανεπιστημιακός. Εχει σπουδάσει ιστορία και οικονομία στο πανεπιστήμιο του Αμστερνταμ, αλλά αντί να περνάει τον καιρό τους στις ακαδημαϊκές αίθουσες προτιμάει τους δρόμους, όπου κάνει ξεναγήσεις στο οικονομικό κέντρο της πόλης. Εκεί δηλαδή όπου κινούνταν λίγους αιώνες πριν οι αφελείς επενδυτές και οι παράτολμοι κερδοσκόποι αγοράζοντας και πουλώντας μετοχές για φορτία που βρίσκονταν στη θάλασσα κινδυνεύοντας από καταιγίδες και πειρατικές επιθέσεις.
― Δημήτρης Αναστασόπουλος [Έψιλον, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 19/05/2013]

Ποιος ήταν ο πρώτος ‘σορτάκιας’ του κόσμου; Πολύ πριν τα ‘σαΐνια’ της Lehman Brothers και τα golden boys της Goldman Sachs, στο Άμστερνταμ του 17ου αι., ένας παμπόνηρος μέτοχος της ολλανδικής Εταιρείας Ανατολικών Ινδιών (VOC) επιχειρεί να πουλήσει μέσω προθεσμιακών συμβολαίων περισσότερες μετοχές από όσες διαθέτει, με την ελπίδα ότι καθώς θα πλησιάζει η ημερομηνία ωρίμανσης (λήξης) των συμβολαίων που έχει με τους ανυποψίαστους αγοραστές, ο ίδιος και οι συνεργάτες του θα μπορούσαν να αγοράσουν μετοχές της εταιρείας σε χαμηλότερη τιμή απ’ αυτή που πουλούσαν λίγο πιο πριν. Στο μεσοδιάστημα, αυτός και οι συνεργάτες του θα φρόντιζαν να απαξιώσουν τις μετοχές της VOC διασπείροντας κακόβουλες φήμες σε βάρος της. Σας θυμίζει κάτι;
― Logistics & Management

Οι εκδόσεις Αιώρα που έχω την εντύπωση ότι τρέφουν (και καλά κάνουν) μία δημιουργική εμμονή με την οικονομία και τις παρανυχίδες της και μόλις κυκλοφόρησαν το βιβλίο Η γέννηση του Χρηματιστηρίου (και με υπότιτλο Ίντριγκες και Πάθη στο Άμστερνταμ του 17ου αιώνα). Ακόμα και για τύπους (βάλτε και τον υπογράφοντα σε αυτούς) που κινούνται μεταξύ του βγάζω καντήλες και τουκαντηλιάζω όταν ακούω περί δεικτών Dow Jones και κλεισίματος του χρηματιστηρίου του Χονγκ Κονγκ, το συγκεκριμένο πόνημα αποτελεί αρχείο αναφοράς. Και θα σας πω γιατί. Καταρχήν ο Ολλανδός συγγραφεύς Lodewijk Petram έχει κάνει μια πολύ έξυπνη σύζευξη της αφήγησης της οικονομικής ιστορίας και αυτήν της κοινωνικής υποδομής μπολιάζοντας με ελάχιστες αλλά πετυχημένες περιγραφές λογοτεχνικού τύπου, χωρίς όμως ποτέ να επιτρέπει να χρωματιστεί ο λόγος του και μετέπειτα η κρίση του αναγνώστη από επίθετα όπως έχουμε δει από διάφορους επιτυχημένους best sellerάδες ιστορικών βιβλίων. Και μη νομίζετε, όταν χρειαστεί γίνεται πραγματικά de profundis αναλυτής οικονομικών όρων. Στο τελευταίο προσθέστε ότι στο τέλος του βιβλίου υπάρχει και ένα index οικονομικών όρων που πολύ θα σας βοηθήσει να καταλάβετε του τι συνέβη όχι μόνο τότε αλλά ακόμα και σήμερα (εμένα πάντως μου αποσαφήνισε μερικούς όρους και από αύριο θα καντηλιάζω με περισσότερη γνώση τους παρουσιαστές των οικονομικών ειδήσεων).
― Στυλιανός Τζιρίτας, e-tetradio