Στα χρόνια της Κιοσέμ Σουλτάν

Μια Ελληνίδα σουλτάνα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία του 17ου αιώνα
Ιώ Τσοκώνα

Η Κιοσέμ Σουλτάν υπήρξε μία από τις πιο ισχυρές γυναίκες στην ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η ελληνικής καταγωγής Αναστασία έφτασε σε μικρή ηλικία στο χαρέμι του σουλτάνου Αχμέντ Αʹ, έγινε η αγαπημένη του τζαριγέ και στη συνέχεια νόμιμη σύζυγος. Δυναμική, με πάθος για εξουσία, κατάφερε να διατηρήσει έναν ηγετικό ρόλο στη διοίκηση της αυτοκρατορίας, άλλοτε φανερά και άλλοτε υπογείως, κατά τη διάρκεια της βασιλείας έξι σουλτάνων.

Τον 17ο αιώνα η Οθωμανική Αυτοκρατορία παρέμενε κραταιά, παρ’ ότι είχαν αρχίσει να εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια της παρακμής: συνωμοσίες και ίντριγκες, δολοφονίες και αδελφοκτονίες, ανελέητος ανταγωνισμός των γυναικών του χαρεμιού και υποκινούμενες εξεγέρσεις. Στο επίκεντρο αυτού του σύμπαντος, που ξετυλίγεται στην εμπεριστατωμένη αφήγηση της Ι. Τσοκώνα, βρισκόταν η Κιοσέμ, μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, αδίστακτη και φιλόδοξη αλλά συγχρόνως γενναιόδωρη και λαοφιλής, που άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα της. Μια ιστορία που η σημερινή πραγματικότητα δείχνει ότι δεν μπορούμε να αγνοούμε.

«Προτείνω να πάρετε μαζί σας την ιστορία της Κιοσέμ στο επόμενο ταξίδι σας στην Πόλη και να επιχειρήσετε να ξετρυπώσετε κάποιες από τις γωνιές και τα μνημεία που άφησαν πίσω τους οι άνθρωποι της ζωής της.

»Αναζητείστε τον τάφο του Αχμέντ Α΄ στο περίφημο τζαμί που διέταξε να χτιστεί, το Σουλτάναχμετ (ή Μπλε τζαμί), αφού πια θα ξέρετε τι ζήτημα προέκυψε από την ανοικοδόμηση των 6 μιναρέδων του, και περιδιαβείτε το Εγιούπ για να βρείτε την αναθηματική κρήνη που έχτισε ο σουλτάνος και φέρει το όνομά του. Πηγαίνετε μια βόλτα στην γη που δόθηκε στον εμίρη Γκουνέ από τον Μουράντ Δ΄ στην δυτική όχθη του Βοσπόρου, ένα άλλοτε ειδυλλιακό προάστειο που είναι γνωστό στις μέρες ακόμα ως Εμιργκιάν αλλά απολαύστε και μια επίσκεψη στην έπαυλη της Βαγδάτης που έχτισε ο Μουράντ στους κήπους του Τόπκαπι για να θυμίζει την νίκη του. Εντοπίστε το Ορτά τζαμί που έχτισε ο ασυναγώνιστος αρχιτέκτονας Μιμάρ Σινάν στην πλατεία Ετμεϊντανί, όπου συγκεντρώθηκαν οι γενίτσαροι το 1648 και στασίασαν ενάντια στον Ντελί Ιμπραήμ και ψάξτε καλά στην Άγια Σοφιά για να βρείτε τον τάφο του. Όταν θα περάσετε το κατώφλι της αγοράς Μισίρ (της Αιγυπτιακής) για τα μπαχάρια σας, θυμηθείτε ότι την έχτισε ο Μεχμέντ Δ΄ ο Κυνηγός.

»Τέλος, προσπαθήστε να βρείτε τον τρόπο να σκαρφαλώσετε στην σκεπή του Μπουγιούκ Βαλιντέ Χαν (ή Τσακμάκτσιλαρ) που έχτισε η Κιοσέμ ανάμεσα στο Εμίνονου και την Καπαλί τσαρσί για να απολαύσετε την μοναδική θέα της Πόλης. Αν όμως σας βγάλει ποτέ ο δρόμος προς το χαρέμι του παλατιού, μην λησμονήσετε να βρείτε την κόγχη στην οποία λέγεται ότι οι γυναίκες του χαρεμιού άναβαν ένα κερί στη μνήμη της Κιοσέμ Σουλτάν, της Φεγγαροπρόσωπης, και ανάψτε ξανά το κεράκι στη μνήμη της».
― Ιωάννης Παπαχρήστου, διδάκτωρ Φιλοσοφίας